Het is bijna niet mogelijk een blog hierover te plaatsen, want het verhaal dat we schrijven is zó lang en bevat zóveel onderwerpen en belevingen... En alleen al de vaartochten zijn voor Annelies- en mede daardoor ook voor Peter een bijzondere beleving. En dan zijn er nog de reflecties over het volk en de imposante natuur. Maar we zullen proberen hier een beknopt verhaal neer te zetten dat van ieder element wel iets belicht. We ontkomen er niet aan om soms iets te kopiëren uit het reisdagboek of aan te vullen. Uiteindelijk zal het hele verhaal over Noord-Spanje te vinden zijn als hoofdstuk in het boekdeel Europese kusten van onze reis, waarvan de titiel vooralsnog niet bekend is.....
UNDARRIBIA/HUNDARRIBIKO
Baskenland ofwel Pais Vasco(Spaans) ofwel Euskadi (Baskisch) lacht ons toe vanaf het moment van binnenvaren. Na een stille nachtelijke zee varen wij op 6 september, na 24 uur varen, de eerste Spaanse haven van Baskenland in. Lieflijk Hundarribia is gelegen aan de baai met dezelfde naam en wordt omringd door beboste heuvels. Op het eerste gezicht is het alsof we in Oostenrijk liggen met Skadi,en dat kan natuurlijk helemaal niet want Oostenrijk ligt niet aan zee. Maar zo ontvangt Hundarribia ons.
Met grote verwondering over de kleuren van de zee, de opkomende zon en de stad te midden van deze natuur kijken wij uit over de haven. Zo begint ons Noordspaanse avontuur, een nieuw boek in deze fantastische trektocht langs de kusten van Europa.
REISGIDS
We hebben thuis alles afgezocht naar een boekje over Baskenland. De ANWB, Bol.com, de boekenwinkel, Bruna, en niet gevonden. Wèl een boekje over enkele grote steden zoals Bilbao en San Sebastian, maar geen gids over de kust en achterland. Nu zijn we in het hart van het Baskische land en we verbazen ons, genieten en leren terwijl we reizen. We eten Spaanse hapjes en schenken Verdejo wijn.
Euskadi is toeristisch nog niet ontdekt. Er zijn hoge bergen, valeien, meren, reservaten en nationale parken, Unesco erfgoed en biospheren, en prachtige kusten. Wij zullen gaandeweg 4 highlights -zonder dat we dat zelf nog weten- bezoeken.
EUSKADI
Traditioneel is het Baskenland opgedeeld in zeven provincies. Vier daarvan liggen in Spanje, te weten:Alava, Biskaje, Gipuzkoa èn Navarra.en worden Hegoalde genoemd, en de andere drie, Nabourd, Neder-Navarra, en Soule, liggen in Frankrijk en worden Iparralde genoemd. De eerste drie provincies vormen samen de Baskische Autonome Regio. De provincie Navarra is in zijn geheel een autonome regio. Navarra wordt in principe grotendeels bewoond door Basken, maar in het zuiden en het midden van Navarra is het Baskisch sinds enkele generaties in onbruik geraakt. De meeste mensen in het zuidelijk deel van Navarra voelen zich inmiddels dan ook meer Spaans dan Baskisch en hebben weinig op met de radicalere vormen van Baskisch nationalisme.
DE TAAL
De autonome regio Baskenland is officieel tweetalig: zowel het Spaans als het Baskisch zijn officiële talen. Het merendeel van de inwoners spreekt dan ook beide talen met uitzondering van Spanjaarden die afkomstig zijn uit andere delen van het land. De Baskische taal is tot op vandaag een taalkundig raadsel en vertoont geen enkele overeenkomst met welke andere taal dan ook. Het is de enige Indo-europese taal.
ETA
Niets dan vriendelijkheid ontmoeten wij! Jorge, il capitano del puerto wijst ons een prachtige ligplek aan, in de zon en met eerste rang's uitzicht. Ludiek vind hij dat onze boot Skadi heet, want Skadi is een deel van het woord Euskadi en dat betekent in Baskisch: Baskenland en dat is het tevens het eerste woord van de afkorting ETA. We hebben meteen een klik. Hij beveelt ons, zoals een gids, veel bezienswaardigheden aan, alsmede de pintxos-restaurants. In de loop van de eerste twee dagen spreekt hij met ons over zijn Euskadi... Je kan je niet voorstellen dat een ETA zoveel terreur heeft gebracht, want Basken zijn gewoon ontzettend aardige mensen.
Met een wat naïeve openheid treden deze mensen je tegemoet. Dat geldt dan ook meteen voor de overige Noordspaanse provincies. In de meeste gevallen wordt je met open armen ontvangen, maar soms lijkt het wel of men je aankomst maar een bijkomstigheid vindt en dat is ook zo, want alles draait hier om de Siësta en om eten tussen 14:00 uur tot 17:00 uur. We gaan ook in volgende havens gewoon maar aanleggen, de havenmeester komt soms zijn kantoortje soms niet eens uit. Men heeft wel andere dingen aan zijn hoofd dan, een zeiler die nog laat in het seizoen zijn boot aanlegt, een plaats aan te wijzen. Gaat u maar gewoon liggen.
WIFI
In Hundarribia wordt in onze ogen alles geweldig: het weer, de ligplaats, gratis wassen en drogen, goede wifi. Na verloop van onze reis kunnen we zeggen dat in tegenstelling tot de meningen / ervaringen van anderen, de wifi in Noord Spaanse havens zeer goed is. Daarbij moet wèl vermeld worden dat wij een speciale wifi-antenne op de boot hebben, die hoger zit en daardoor beter wifi kan ontvangen èn zoon Brian heeft een zeer goede combinatie van wifi-antenne met een goede FIT-PC en router in de PC geïnstalleerd. Wij zullen in Noord Spanje 7 havens aan doen en in de meeste havens kunnen wij snel en/of goed internetten.
Hundarribia is een authentiek Spaanse stad met vele gekleurde mooie vissershuizen en statige gebouwen met prachtige gietijzeren balkons.(De eerste scènes uit de film Papillon zijn in deze straten opgenomen). Bloemen overal, op boulevard en op elk plein en rotonde. Hier vallen we midden in het feest van de Maagd van Guadelup en we storten ons in de café’s waar volop Pintxos voor een "prikkie" te krijgen zijn, het Spaans Baskische hapje op een stukje brood (met een prikkertje).
ZUMAIA'S KUST
De kusten van Noord Spanjes Baskenland zijn van een ongekende ruige zowel als lieflijke schoonheid. Glooiende heuvels met dennen tot aan de zee-rand, rotskusten met reusachtige brokken gesteente ervoor die als het ware als plateau's uit de grond lijken opgedrukt. De gesteentelagen slijten in plakken tegelijk af. Een mooi voorbeeld is de kust van Zumaia, onze tweede haven in Baskenland, bekend om zijn geologisch natuurwonder.
Naar Zumaia moeten wij vanwege de zwakke Noordoosten wind opnieuw motoren, slechts de eerste 3 mijl hebben wij bij Oost-noordoostenwind 3Bft even kunnen zeilen. De bergen lopen in zee verder steil naar beneden. De bergachtige streek die meteen veel bij Annelies oproept van Zwitsers merengebied (Thunersee) is prachtig met hier en daar lagen gesteenten die zijn opgedrukt uit zee. We hopen een plek te krijgen in idyllisch stadje Rio Orio.
In het haventje van Orio vernemen wij dat er geen plek is voor de Skadi. Aangezien hier enkele havens niet ver van elkaar afliggen is het nog een kleine 6 mijl verder naar Zumaia. Aanvankelijk weggestreept van onze bestemmingenlijst, maar nu varen we toch naar binnen door de monding van de Urola Ibaia, het is warm en Annelies spot een man die poedelnaakt in de rivier plonst niet ver van Skadi: je zal maar oververhit raken…en nèt als Skadi langsvaart en Annelies op de punt staat, voelen dat je een duik moet nemen…
ZUMAIA
Een nieuwe grote Marina in een stadje dat het economisch goed heeft gekregen door jachtbouw, cementfabriek en de jachthaven.
De stad is grotendeels opnieuw gebouwd met blokken betonnen flats, die welleswaar in zachte kleuren zijn geverfd of in een mooie gekleurde baksteen is opgetrokken en ook hangen de bewoners er veel bloemen aan, maar het is en blijft een blokkendoos. Voor een van die blokkendozen staat een foto van vroeger waar te zien is dat de haven tot daar heeft gelopen, maar die is nu opgevuld met gras en een speeltoestel. Wat jammer, zegt Annelies, als ze de haven hadden uitgebaggerd was hier een prachtig pittoresk haventje ontstaan, maar de moderne tijd heeft zo zijn ruimte nodig...Er is een autenthiek centrum met 3 bars waar ook de pintxo weer voortreffelijk smaakt. Alles draait hier op dit moment om watersport: kanoen, zwemmen, zeilen, en de jaarlijkse triatlon. De Spanjaarden in het noorden zijn sportmensen , men wandelt of rent wat af langs de rivier, estuaria of kusten!
FYTSCH
Uitstapje naar het geologisch natuurwonder aan de kust is een “must”: het Unesco erfgoed en geologische juweel Fytsch. Een klifmuur die in lagen uitgesleten wordt door de zee waardoor grotten ontstaan. De plakken gesteenten lijken uit de verte een roze betonmuur. Is dit echt? Lager, onder aan de zee, zie je dat er hele plakkaten afgevallen zijn en steeds meer naarmate de zee er grip op kan hebben, dat betekent dat er aan zee een holte ontstaat. Dit schouwspel is adembenemend en tot in de verre verte lijkt dat door te gaan.
BERMEO
We hebben Bermeo, en niet Lequetio uitgekozen omdat Bermeo zo mooi centraal ligt. We hopen later met de bus alsnog het zeer oude pittoreske stadje Lequeitio te bezoeken en we kunnen ook de andere kant uit: naar het klooster van Gaztelugatxe ( niet uit te spreken maar we worden al beter in Baskisch) en tevens zou Bermeo de haven moeten zijn waar wij de voorspelde 3 dagen storm kunnen afwachten. Onze eerste storm in Noord Spanje.
Vertrek uit Zumaia op 13 september (geen vrijdag, maar wel met onprettig einde) brengt ons meteen langs de mooie klif waaraan het ligt. Vanuit zee ook weer speciaal om te zien. Ook hier loopt een mooie kustweg en mocht je ooit naar Baskenland gaan, sla het volgen van de kustroute door bossen en bergen niet over! Opvallend is, dat dicht langs de kust varen, direct grotere deining geeft en zeer dicht langs de kust is het ontzettend verbazingwekkend diep.
Bermeo is een kleurrijke kustplaatsje gelegen in het Urdaibai Biosphere Reserve en ligt op minder dan 10 km afstand van het indrukwekkende San Juan de Gaztelugatxe eiland.
Bermeo is één van de belangrijkste vissersdorpen in het Baskenland. De stad heeft een lange maritieme traditie en eeuwenlang waren de Bermeotarras (zoals de lokale bevolking van Bermeo wordt genoemd ) beroemd om hun walvisvaart. Zelfs vandaag is Bermeo's economie sterk gebaseerd op de visserij-industrie en dit wordt benadrukt in haar wapen , dat een schip toont in het najagen van een walvis.
SCHEISSE - HAFEN
De Reeds Almanac van 2015 vertelt ons dat de haven van Bermeo in ontwikkeling was....in 2005! En dat er in 2011 nog geen vooruitgang is geboekt. Wel, dat is in september 2015 nog steeds zo. Een muur waar je moet aanleggen met hele lange lijnen en met een plank tussen de stootwillen en de muur (plank dient dan om weer stootwillen te beschermen tegen schuiven langs de muur) is vervangen door een lullig drijvend (wel nieuw) pontonnetje waaraan 7 scheepjes kunnen liggen. We begrijpen van de fietsende havenmeester, dat we aan het kleine deinende ponton moeten blijven liggen. Heel even kijken we elkaar aan: willen we dat wel? Komt er wind? Het zal wel meevallen, de haven ligt ver van de toegangsdammen af, dus na kort beraad besluiten we toch 4 nachten te boeken, er is veel moois te zien in de omgeving dus we willen een paar dagen blijven. Fout en leermoment, in het vervolg zijn onze beslissingen snel en bij twijfel risicoloos.
We voelen meteen de invloed van de zee. Onder deining maken we de lijnen vast en de havenmeester is bij ons aangekomen. Hij zegt: er is geen elektra en geen water en geen Wifi. Niks nada? Ach, denken we, we willen een paar uitstapjes maken hier, we nemen het op de koop toe en we hebben tenslotte volle watertanks en zonnecellen. Aan boord merken we hoe de Skadi deint en schudt en Annelies begint zich al zorgen te maken hoe we de nacht moeten doorkomen.......samen met de Duitsers van het grote jacht Sylt Symphony en een Frans echtpaar dat op vakantie is met hun kleine jacht. We hebben 4 nachten betaald omdat we eveneens de aankomende stormdagen met windkracht 6 - 9 willen afwachten voor we weer verder gaan. De prijs van de haven ligt in het naseizoentarief, maar is eigenlijk te hoog voor de slechte faciliteiten. Géén faciliteiten...
De autoriteiten van de EKP (Euskadiko Kirol Portua) die meerdere havens beheert aan de Noord Spaanse kust, zijn hier zeer nalatig geweest en ook naar eigen standaard, waar zij in de presentatie over hun havens over roemen, voldoet deze haven voor geen cent. De zee deining, die overigens over een lange afstand na de eerste dam, tegen het ponton en de haven rolt, maakt verblijf voor ons, en ook voor het grote Duitse schip en het Franse jachtje, zeer oncomfortabel, om maar niet te zeggen verschrikkelijk. We liggen aan de kademuur zonder daarboven een aansluiting voor stroom of water te hebben. Dit geïmproviseerde ponton, was de enige verbetering die de haven, na plannen uit 2011, heeft aangebracht en van verbetering is absoluut geen sprake. Een week later schrijven wij de Reeds Almanac aan, om een klacht in te dienen en om waarschuwingen voor deze haven in de gids op te nemen.
Aanvankelijk denken wij dat de deining wel minder zal worden, maar Duitsers en wij werken uit alle macht om de schepen vast te leggen, d.w.z. te spannen met lijnen want de effecten van de golven worden steeds erger. En nog steeds mogen wij de haven niet in.
Een vriendelijke sjacheraar, die havenmeester die op zijn fietsje zijn rondjes doet, de helft van de tijd niet te zien is, een paar vissersschepen helpt of hier een daar een vrachtschip binnenloodst, maar geen betrokkenheid voelt naar zeilers.
Overigens reageert naderhand de editor van de Reeds Almanac geschrokken op onze mail en verzoekt ons een situatietekening te maken en belooft ons om de recente informatie in hun volgende uitgave op te nemen, inclusief waarschuwing om deze haven niet aan te doen.
WERELDWONDER GAZTELUGATXE
Vanuit Bermeo naar werelderfgoed schiereiland Gaztelugatxe loopt een prachtige kustweg, behoorlijk steil 10% en meer, die wij met de e-bike goed kunnen rijden. Het blijft enigszins hachelijk als fietser over een N-weg te rijden, maar het Zuid-Europese volk is zeer beleefd en geduldig en blijft meestal een stukje achter ons rijden als men niet kan inhalen. Toeteren of afsnijden komt nooit voor. Het stroomverbruik gaat hard. Vanaf een parkeerplaats en 2 terrassen loopt een sterk dalend (en je moet hem ook weer terug lopen) bospad naar de klif waar je de oceaan in al zijn woestheid tegen de kust ziet beuken.
Dan volgt het beklimmen van de 231 treden. Het is een klein avontuur en een behoorlijke inspanning, die beloond wordt met indrukwekkend uitzicht. De oceaan is vandaag bijzonder ruw in dit hele gebied. Het blauwe water en de witte schuimende golven spatten kapot tegen de rotsen van het eiland soms met donderend geraas. Het is van een ontzagwekkende schoonheid. En terwijl je klimt met het geraas van de zee, zie je de muur voor je uit slingeren naar de kapel die op de top staat.
San Juan de Gaztelugatxe , wiens naam betekent " kasteelrots" in het Baskisch ( " Gaztelu " = kasteel + " AITZ " = rots) , is een duidelijke " must" als u een bezoek brengt aan Baskenland. Het is een eiland gelegen net buiten de kust langs de Golf van Biskaje. Het eiland is kegelvormig en beschikt over een kleine kerk op het hoogste punt, die is gewijd aan Johannes de Doper. Hoewel niet bewezen, is er gezegd dat hij voet zette op het eiland.
DE VLUCHT
Uiteindelijk ontvluchten wij, zoals de Duitsers het noemen : die Scheisse-hafen. (Niet te doen zelfs niet met een 70-voeter. De Duitsers horen wij later- hebben een Ërschreckliche" tocht tegen de golven in- naar Getxo gehad):
Wie gaat het zeggen na weer een nacht heen en weer geschud te zijn door de deining…? Peter zegt het uiteindelijk om 03:30 uur als we elkaar na weinig slaap aankijken: ,,We gaan weg uit deze klote haven!!!” We verwachten een behoorlijk “bumpy ride” met oceaandeining en golven van ca 2,5 meter volgens de voorspellingen. Annelies stopt heel veel rondslingerende spullen in kastjes en klemt een en ander vast, met het oog op flink slingeren van de boot en het vallen van dingen. De katten worden op de bank aan de “lage kant”gelegd, en ieder in schapenvacht mandje tussen rugleuning van de bank en twee kussens gestut. We doen uit voorzorg de zwemvesten aan want we weten niet wat ons te wachten staat. Ook willen we zo vroeg mogelijk weg omdat er een voorspelling is van 5 à 6 Bft uit het zuiden rond het middaguur. Dat geeft weer wind-tegen-stroom-golven die we gisteren gezien hebben en dat is... helemaal niet fijn.
Om 06.20 uur begint het te gloren en we wachten ook geen moment meer en gooien los en verlaten deze ...plek des onheils, want een haven mag het niet heten.
Opvallend is, dat dicht langs de kust varen direct grotere deining geeft en zeer dicht langs de kust is het ontzettend diep. Oceaandeining is van een ander soort spannend kaliber: op de Noordzee zijn er golven, hier komen duinen van water op je af en dat is voor een "city-chick” weer een geheel nieuwe ervaring. En ervaring leert dat na 1500 zeemijlen varen een duintje van 2 meter geen deining van betekenis meer is. In de kajuit houdt Annelies zich ook best staande. De wind staat deze nazomer veelal noordwest en dat betekent dat golven van opzij inrollen. Vanaf Bermeo, onze derde haven, hebben we nu windgolven tegen deining in en dat is niet prettig voor Annelies maar ze vindt een manier om er mee om te gaan, zijwaarts zitten, soms met de billen op de tafel en voeten op de bank en maar kijken naar de horizon… en de onder de boot vandaan lopende golven.
DE KATTEN
....zijn eigenlijk ontzettend lief. Soms voelen we ons schuldig, de beestjes bloot te stellen aan zulk ongemak. In het begin van de reis is Freija een keer op schoot gaan zitten in de kuip en direct daarna heeft Annelies de fietsmand onder de buis kap gezet en Freija er in gelegd. Nu weet ze niet beter dan daar te moeten liggen bij onrustig weer of gewoon als we gaan varen. Als de eerste signalen klinken: opwindende stemmen van Peter en Annelies, het gepiep van de Plotter, opruimen en val vrij leggen van voorwerpen in de kajuit, betekent: o jee, we gaan varen. Tijdens de reis vindt Odin zijn comfortabelste plaatsje: in zijn schapenvacht mandje gewoon op de bank en liefst omwikkeld met een zacht vest van Peter, zo donker mogelijk. Het gepiep van het opslaan van de route in de Plotter doet hun weliswaar verstijven: oh jee, we gaan weer varen. Maar het gepraat, zachter draaien van de motor en wellicht de nieuwe geuren doen hun beseffen dat er een einde is gekomen aan de vaartocht. Ze komen uit hun mand en beginnen al te snuffelen voordat we hebben aangelegd. Na maanden varen zullen ze de associatie leggen : varen is aankomen op een nieuwe verkenplek.
GETXO
Als we in de haven van Getxo aankomen worden onze lijnen aangenomen door de Duitse zeilers van de Sylt Symphony, die de dag ervoor zijn weggegaan vanuit Bermeo en ook hierheen zijn gevaren. Dit is Getxo, een voorstad van Bilbao, in de Bilbao Delta in de Cantabrische Zee. Dit heet al niet meer Golf van Biskaje, in tegenstelling tot wat algemeen aangenomen wordt.
Het is middag als de storm losbreekt. Vier havenmeesters komen ons zeggen de Skadi te verplaatsen van aankomstponton naar een box. Het is te gevaarlijk, zeggen zij. De Zuiderstorm drukt Skadi tegen het ponton en kan beschadigen ondanks de vele stootwillen die ertussen hangen. Alle vier de havenmeesters helpen zij ons weg te varen en aan te leggen in een beschutte box. Ook de Duitsers moeten verhuizen maar, die zijn niet aan boord en dus kunnen de havenmeesters niets doen voor hen.
Om 06.00 uur wordt Annelies wakker. De hel komt over de bergen de haven inrollen. Even heel spannend gezegd: alsof de "witte wieven" uit de bergen op ons neerdalen en om de masten heen spoken: in gierend en fluitend aanzwellend waaien en geloei komt het op de haven neer. Hoe is het trouwens mogelijk dat je zó stil kan liggen met windkracht 9?! Het kan dus! De havenmeesters komen in de nacht wel 4 x checken of dat nog steeds zo is. Er is een hoop gekraak maar Skadi ligt als een huis.
DE BASKISCHE PALEISJES
Getxo is een prachtige voorstad van Bilbao, tegen de bergen aan gebouwd en met twee jachthavens. Met de industrialisering in de 19e eeuw, zijn sommige delen van Getxo ontwikkeld tot woonwijken voor de rijke burgerij. En zo ontstond woonwijk Neguri (Baskisch voor "Winterstad"). Wij bevinden ons in de haven Getxo in Neguri. De huidige architecten van deze woonwijk hebben zich klaarblijkelijk laten inspireren door de beroemde Baskische architect Ignacio Manuel Smith. Zijn prachtige Baskische landhuizen en kleine paleizen uit de jaren 20 van de vorige eeuw, zijn gelegen aan de lange promenade die tot aan de wijk Las Arenas( het zand) loopt. Deze promenade verbindt de twee wijken en de haven met elkaar en biedt de inwoners een prachtige blik over de Delta, genaamd El Abra, en de gelegenheid om te flaneren, te fietsen, zowel als enkele kilometers te joggen langs de brede riviermonding van de Nervión.
Spanjaarden zijn ontzettend goed in bruggen bouwen, kinderspeeltuinen oprichten, ruim omheind en breed uit betegeld met kurk-tegels, en metrosystemen aanleggen:
DE METRO
Met een Barik-kaart kunnen wij de hele dag met zoveel mensen als je wilt – als je de kaart maar voldoende oplaadt – reizen naar en door Bilbao. Men is ontzettend hard bezig steden op te knappen, mede dank zij de economische injectie van de EU. Dat was nodig, en het drijft Spanje om op eigen benen te staan. Toerisme is zich overal aan het ontplooien. Jonge Spanjaarden worden gemotiveerd om te studeren en het hele Noord Spaanse volk wordt gestimuleerd om Engels te gaan leren via reclames en affiches op stations en in de stad. Tijdens de treinreis zien we wat wij onkruid noemen en niet uit te roeien is: in Spanje is dat de prachtige rietpluim die wij zo graag in een pol of in een pot in de tuin hebben. Helaas is er ontzettend veel grafity langs spoorbaan, op stations en tegen gevels van nieuwe en verwaarloosde panden. In de wijken waar voornamelijk flatgebouwen staan, deze zeijn behoorlijk hoog-eengezinswoningen kent men amper, hangt de was buiten. Daar zullen wel héle goede wasknijpers aanzitten...
BILBAO
Bilbao is een stad die in het stedentrip programma van elk reisbureau voorkomt en terecht. En om de kosten hoef je het niet te laten. Wij lopen door het 700 jaar oude centrum, in de oude wijk Casco Viego en steken over naar de rivieroever, waar de overdekte markt is. We bewonderen de prachtige gevel van het Theatro Arriaga en het station Abando met zijn opvallende gevel en enorme glas-in-lood-ramen, ooit bedoeld om een romantisch karakter aan de stad te geven. Winkelen doen we op de Plaza Muoya en de Gan Via. Een centrum van allure. Er vinden we hier meerdere filialen van Zara, de Spaanse winkel kledingketen en onderdeel van de Spaanse beursgenoteerde modegigant Inditex. Het concern verkoopt wereldwijd kleding en modeaccessoires. Zara bestaat sinds 24 mei 1974 en werd opgericht in A Coruna door de Spanjaard Amancio Ortega .Gaona Dames en dandy's : trek je portemonnaie! Bilbao is booming met zijn rivieroevers, bruggen, winkels en culturele leven. Met zijn kerken, kathedralen en musea....Het is, zoals in de meeste steden nu, mogelijk om op de hop-on-hop-off-bus te stappen en een sightseeing tour te maken en eventueel uit te stappen bij het machtig-mooie Gugenheim museum. Het is inmiddels 18 september en we krijgen onze eerste opstappers aan boord : Miriam en Jan, met wie we Getxo en opnieuw Bilbao bekijken en die wij meenemen op onze volgende vaartocht: van Getxo naar Laredo.
